श्रम नियमावली, २०७५
नियम ३९
व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी विशेष व्यवस्था
देहायका कामसँग सम्बन्धित रोजगारदाताले पालना गर्नु पर्ने व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य सम्बन्धमा देहायबमोजिम गर्नु गराउनु पर्नेछः–
(क) आँखाको बचाउ गर्ने : ऐना,  काँच,  पारो,  चुम्बक,  प्लेट,  फलाम,  कङ्क्रिट,  सिमेन्ट, चुनढुंगा, विस्फोटक पदार्थ वा अन्य त्यस्तै किसिमका वस्तुसँग सम्बन्धित काम गर्दा त्यसबाट निस्कने धुलो, धुवाँ वा टुक्राबाट तथा वेल्डिङ्ग वा ग्यास कटिङ्ग वा त्यस्तै किसिमका कार्यको सिलसिलामा उत्पन्न हुने हानिकारक विकिरण वा रसायनबाट श्रमिक तथा अन्य कुनै व्यक्तिको आँखामा लाग्नसक्ने चोटपटक, पर्न सक्ने प्रतिकूल प्रभाव वा हानिबाट आँखाको बचाउन गर्न रोजगारदाताले आवश्यक सुरक्षात्मक साधनको प्रयोग र अनिवार्य रूपमा आँखाको नियमित जाँच गर्ने व्यवस्था गर्नु पर्ने,
(ख) रासायनिक पदार्थको असरबाट बचाउने:  श्रमिकलाई रासायनिक पदार्थ वा विकिरणयुक्त वस्तुको प्रयोग हुने कार्यमा लगाउँदा त्यस्तो पदार्थको प्रयोगबाट श्रमिकको स्वास्थ्यमा पर्न सक्ने नकारात्मक असर वा हानी नोक्सानीबाट बचाउन रोजगारदाताले आवश्यक सुरक्षात्मक साधनको प्रयोग गर्ने व्यवस्था मिलाउने र त्यस्तो कार्यमा संलग्न श्रमिकको नियमित स्वास्थ्य जाँचको समेत व्यवस्था मिलाउनु पर्ने,
(ग) प्रेसर प्लान्ट सञ्चालन गर्ने तरिकाः रोजगारदाताले कार्यस्थलमा प्रेसरप्लान्ट सञ्चालन गर्दा देहाय बमोजिम गर्नेः–
(१)  कुनै मेशिन वायुमण्डलीय चापभन्दा बढी चापमा सञ्चालन गर्नुपर्ने भएमा त्यस्तो मेसिनको सुरक्षित कार्य सञ्चालन चाप ( वर्किङ प्रेसर ) भन्दा बढी चापमा सञ्चालन गर्न नहुने गरी आवश्यक प्रभावकारी सुरक्षात्मक उपाय अपनाउने,
(२)  प्रतिष्ठानमा जडित प्रेसर प्लान्ट तथा त्यसमा जडित उपकरणहरुको क्षमता र अवस्थाको आधारमा व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निरीक्षकले अधिकतम कार्य सञ्चालन चाप तोक्ने,
(३) व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निरीक्षकले प्रतिष्ठानमा जडित प्रेसर प्लान्टको सञ्चालन चाप ( वर्किङ प्रेसर ) तोक्दा त्यस्तो चापमा बढीमा एक वर्षसम्मको लागि प्रेसर प्लान्ट सञ्चालन गर्न सक्ने गरी तोक्ने,
(४) प्रेसर प्लान्टको सञ्चालन तालीम प्राप्त वा अनुभवी व्यक्तिबाट गराउनु पर्ने,
(५) बोईलर, चापयुक्त भेसल वा वायुमण्डलीय चापभन्दा बढी चापमा सञ्चालन गरिने अन्य यन्त्र तथा उपकरण व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निरीक्षकको इजाजत बिना सञ्चालन नगर्ने,
(६)  सञ्चालनमा रहेको प्रेसर प्लान्ट वा सोसँग सम्बन्धित अन्य यन्त्र उपकरणले राम्ररी काम नगरेको शङ्का लागेमा तुरुन्त सोको जानकारी सम्बन्धित व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निरीक्षकलाई दिनु पर्ने।
(घ) आगलागीबाट बचाउने : रोजगारदाताले कार्यस्थलमा कार्यरत श्रमिकलार्इ आगलागीबाट बचाउन देहाय बमोजिमको व्यवस्था मिलाउनु पर्नेः…
(१) आगोमा काम गर्नु पर्ने श्रमिकलार्इ आगोबाट हुनसक्ने चोटपटक वा स्वास्थ्यमा हुनसक्ने हानीबाट बचाउन आवश्यक सुरक्षात्मक पहिरन वा साधनको प्रबन्ध गर्ने,
(२) कार्यस्थलमा हुनसक्ने आगलागिबाट बच्न आपत्कालीन द्वारको व्यवस्था गर्ने,
(३) कार्यस्थलमा आगलागि भएमा तत्काल निभाउन पर्याप्त पानी सहित आवश्यकता अनुसार आगो निभाउने आधुनिक यन्त्र उपकरण, पर्याप्त चापयुक्त पानी पुग्ने गरी हाईड्रेण्ट प्वाईण्ट र होज पाईपको व्यवस्था गर्ने,
(४) आपत्कालीन अवस्थामा बाहिर निस्कने बरण्डा तथा प्यासेज हरबखत खुला राख्ने,
(५) आगलागि हुन गएमा तत्काल सबै श्रमिक तथा कर्मचारीलार्इ सचेत गर्न अग्नि खतरा सङ्केत (फायर अलार्म) वा अन्य कुनै ध्वनि सङ्केत यन्त्रको व्यवस्था गर्ने,
(६) आगो निभाउने यन्त्रहरुको कम्तीमा वर्षको एकपटक निरीक्षण तथा परीक्षण गराई त्यसको अभिलेख राख्ने ,
(७) बारुद, नाइट्रोग्लिसिरिन, डायनामाईट, गन पाउडर, व्लाष्टिङ्ग पाउडर, पारो  (मर्करी)  वा अरु धातुको फुल्येटेड, फोग्सिग्नल फ्युज रकेट,  परक्युशन क्याप,  डिटोनेटर, कारतुस वा नेपाल सरकारले समय समयमा नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी तोकिदिए बमोजिमको प्रज्वलनशील तथा विष्फोटक पदार्थ वा विशेष तरिकाले भण्डारण नगरेमा मानव स्वास्थ प्रतिकूल प्रभाव पार्न सक्ने रसायनहरुको प्रयोग वा कारोबार गर्ने रोजगारदाताले त्यस्ता पदार्थ घना बस्तीभन्दा टाढा सुरक्षित तरिकाबाट भण्डारण गर्नु पर्ने र त्यस्ता वस्तुको ओसारपोसार एवं प्रयोग गर्दा दक्ष व्यक्तिद्वारा गर्ने, गराउने।
(ङ) थकान तथा आलस्यता हुन नदिनेः रोजगारदाताले कार्यस्थलमा लामो समयसम्म निरन्तर रूपमा कम्प्युटरमा काम गर्ने वा मानसिक एवम् बौद्धिक श्रम गर्ने श्रमिकलार्इ त्यस्तो कामबाट थकान वा आलश्यता हुन नदिन सम्भव भएसम्म कार्यस्थलमा उपयुक्त कार्य वातावरण मिलाउनु पर्ने।
श्रम नियमावली, २०७५
परिच्छेद - ३
नियम ७: श्रम इजाजतको लागि निवेदन दिनु पर्नेनियम ८: इजाजतपत्र दिनु पर्नेनियम ९: श्रम स्वीकृतिको लागि निवेदन दिनु पर्नेनियम १०: श्रम इजाजत तथा श्रम स्वीकृति दस्तुरनियम ११: श्रम इजाजत वा श्रम स्वीकृतिको अवधिनियम १२: श्रम इजाजत वा श्रम स्वीकृतिको अवधि थपको लागि निवेदन दिनु पर्नेनियम १३: विदेशी श्रमिकको सङ्ख्या तथा अभिलेखनियम १४: श्रम इजाजत वा श्रम स्वीकृति खारेज गर्न सक्नेनियम १५: अनुगमन गर्नु पर्ने
परिच्छेद - ७
नियम ३४: व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी नीति बनाउनु पर्नेनियम ३५: रोजगारदाताको कर्तव्यनियम ३६: उत्पादनकर्ता, आयातकर्ता र आपूर्तिकर्ताको कर्तव्यनियम ३७: सुरक्षा तथा स्वास्थ्य समितिको गठननियम ३८: सुरक्षा तथा स्वास्थ्य समितिको काम, कर्तव्य र अधिकारनियम ३९: व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी विशेष व्यवस्थानियम ४०: प्रेसर प्लान्ट तथा बोइलर परीक्षण सम्बन्धी व्यवस्थानियम ४१: सुरक्षात्मक उपाय अपनाउनेनियम ४२: गह्रौं भारी उठाउन नलगाउनेनियम ४३: जानकारी माग गर्न सक्नेनियम ४४: व्यवसायजन्य स्वास्थ्य तथा सुरक्षा सम्बन्धी अन्य व्यवस्थानियम ४५: शिशु स्याहार कक्षनियम ४६: विश्राम कोठानियम ४७: चमेना गृहनियम ४८: व्यवसायजन्य सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निरीक्षकको काम, कर्तव्य र अधिकारनियम ४९: प्राथमिक उपचारको व्यवस्था गर्नुपर्नेनियम ५०: सूचना दिनु पर्नेनियम ५१: दुर्घटनाको जाँचबुझनियम ५२: व्यवसायजन्य रोगको सूची निर्धारण तथा क्षतिपूर्तिनियम ५३: निर्माण श्रमिक सम्बन्धमा रोजगारदाताको दायित्व
परिच्छेद - ११
नियम ६४: सामूहिक सौदाबाजी समितिका सदस्यनियम ६५: मध्यस्थको खर्चनियम ६६: लिखित रुपमा दाबी प्रतिदाबी पेश गर्नुपर्नेनियम ६७: समूहगत सामूहिक सौदाबाजी समितिनियम ६८: सामूहिक माग दाबी पेश गर्ने तरिकानियम ६९: सामूहिक सौदाबाजी सम्बन्धी कार्यविधि तथा सम्झौतानियम ७०: असल नियतले सामूहिक सौदाबाजी वा सम्झौता गर्नु पर्नेनियम ७१: असल नियतले वार्ता गर्न निर्देशन दिन सक्ने
परिच्छेद - १४
नियम ७७: आधारभूत पारिश्रमिकनियम ७८: गोटा गन्ती (पिस रेट) को दर निर्धारणनियम ७९: श्रम समन्वय समितिनियम ८०: श्रम समन्वय समितिको काम, कर्तव्य अधिकारनियम ८१: व्यक्तिगत अभिलेख व्यवस्थापन र हाजिरी सम्बन्धी व्यवस्थानियम ८२: सेवा शुल्कको वितरणनियम ८३: घरेलु श्रमिकको सार्वजनिक र साप्ताहिक बिदानियम ८४: कल्याणकारी कोषको सञ्चालननियम ८५: बासस्थान कोषको रकम खर्च गर्न सक्नेनियम ८६: यो नियमावली लागू हुनेनियम ८७: अनुसूचीमा हेरफेर गर्न सक्नेनियम ८८: खारेजी र बचाउ
अनुसूची - ४